#31 What’s in a name? (Nederlands)

Toen ik mij tien jaar geleden bij de studentenvereniging in Amsterdam inschreef en mijn volledige naam moest opgeven, werd er vol ongeloof en een beetje lacherig gereageerd. Hoe heet je?! Nu denk je vast, de naam Anne stond toch jarenlang in de namen top tien, vanwaar die reactie? Nou, dat had alles te maken met mijn tweede èn derde naam: Godefrida Jacoba. Vernoemd naar mijn beider opa’s naar goed katholiek (of Limburgs?) gebruik. 

Toen ik naar Italië verhuisde, was ik er dan ook volledig van overtuigd geen vragen meer te krijgen over mijn bijzondere namen. Ik had het mis

Zo’n beetje iedere zuiderling zal dit wel herkennen aangezien menigeen namen als Maria, Theodorus, Franciscus, Catharina of Petronella in zijn of haar paspoort terugvindt. Mijn beste vriendin spant de kroon: maar liefst vier namen prijken op haar geboortecertificaat. Er is alleen één klein detail: de naam waaronder wij haar kennen staat daar niet tussen. Toen haar vader haar vlak na haar geboorte ging registreren bij de gemeente, vergat hij per ongeluk haar roepnaam op te geven. Officieel gaat ze dus door het leven als Veronica, iets wat ze zelfs zelf nog wel eens vergeet en van tijd tot tijd aparte situaties oplevert. Probeer maar eens geloofwaardig over te komen als je aan een stewardess moet uitleggen dat je je simpelweg in je eigen naam hebt vergist wanneer ze je staande houdt omdat de naam op je ticket niet overeenkomt met de naam in je paspoort. Ook mijn vader is gezegend met vier (lange) namen die nooit binnen de krappe hokjes op formulieren passen en mijn moeders volledige naam is dan weer Italiaans pur sang: Maria Anna Odilia. Toen ik naar Italië verhuisde, was ik er dan ook volledig van overtuigd geen vragen meer te krijgen over mijn bijzondere namen. Ik had het mis. 

Even scrollen door mijn telefoonlijst geeft een goed beeld: vijf Fabios, zeven Federicas, drie Giuseppes, vier Matteos en zo kan ik nog even doorgaan

In tegenstelling tot wat vaak een beetje grappend wordt geroepen, heten niet alle Italiaanse mannen Giovanni, en niet alle vrouwen Maria. Echter, het klopt wel dat namen vaak voorkomen. Even scrollen door mijn telefoonlijst geeft een goed beeld: vijf Fabios, zeven Federicas, drie Giuseppes, vier Matteos en zo kan ik nog even doorgaan. In Italië is het namelijk de traditie dat het eerstgeborene kind naar de grootouder van vaders kant wordt vernoemd, en het tweede kind naar de grootouder van moeders kant. Zo is het heel waarschijnlijk dat Giulia’s nonna ook Giulia heet, en Alessandro’s nonno waarschijnlijk – je raadt het al – Alessandro. Door dit (in mijn ogen) prachtige fenomeen, raken namen dus nooit uit de mode in Italië. 

Neem de naam Leonardo: dat is gewoonweg een melodie, een mini-muziekstuk gecomponeerd in vier lettergrepen

En dat hoeft ook helemaal niet. In Italië geen Vlinder, Storm of Mees. En ook geen Maan of Sam. Want Italiaanse namen zijn ware poesia. Kunstwerken waar in iedere letter de lange familiegeschiedenis doorklinkt die van generatie op generatie is overgegaan. Want hoewel deze namen in Nederland vaak een oubollige, haast overdreven (doe maar normaal, dan doe je al gek genoeg…) klank hebben gekregen, zijn ze zò rijk. Neem de naam Leonardo: dat is gewoonweg een melodie, een mini-muziekstuk gecomponeerd in vier lettergrepen. De vloeiende overgang van de klinkers met de lichte trilling van de rollende R die wordt geproduceerd door je tong vluchtig tegen je gehemelte te drukken. Niet te vergelijken met onze Nederlandse Daan. 

Laatst nog deed ik nog een poging een Italiaanse vriend te verbeteren door te benadrukken dat ik Anne heette, en niet Anna. Verstoord en lichtelijk geïrriteerd keek hij me aan. Dat was toch precies hetzelfde?

Proberen Italiaanse ouders hun kroost dan nooit wat modernere namen mee te geven? Jawel hoor, al zijn de aanpassingen nou niet baanbrekend te noemen. De moeder van een vriend van me was rebels toen ze haar zoon Emanuel in plaats van Emanuele noemde, een keuze die hij tot in de lengte der dagen moet verdedigen. Al jaren is de Italiaanse namen top tien nauwelijks veranderd met namen als Leonardo, Francesco, Sofia en Giulia in topposities. Toen ik vele zomers geleden samen met ene Isabelle bij mijn Siciliaanse schoonmoeder aan tafel zat, ging het feit dan onze beider namen eindigden op een E er bij haar gewoon niet in: voor haar waren we Anna en Isabella. Laatst nog deed ik een poging een Italiaanse vriend te verbeteren door te benadrukken dat ik Anne heette, en niet Anna. Verstoord en lichtelijk geïrriteerd keek hij me aan. Dat was toch precies hetzelfde? Overigens noemen mijn Nederlandse vriendinnen me al sinds de eerste keer dat ik naar Italië verhuisde Anna, iets wat er nu zo in is geslopen dat ik het niet eens meer opmerk. Maar stiekem vind ik het wel leuk. Mijn twee overgrootmoeders van vaders kant en mijn moeders peettante heetten allemaal Anna, en ondanks dat mijn ouders beweren dat ik niet direct naar hen vernoemd ben, vind ik het een mooi idee dat de naam al decennia in beide families voorkomt. 

“Federico!”, riep ik. Geen reactie. “Francesco!”, gilde Julia. Weer geen reactie. “Luca!”, probeerde Sara. Nog steeds niks. We gaven echter niet op. “Andrea!?” Een hoofd met donker haar draaide zich om

Dat het zich in Italië loont om maar gewoon te gokken als je een naam niet weet, bleek toen we met een hele groep studenten op een georganiseerd uitje waren. Met mijn twee vriendinnen, Sara en Julia, aan weerszijden dicht tegen me aan gedrukt, liep ik op de smalle stoep langs een drukke weg. Ik wilde wat vragen aan de jongen van de organisatie die minstens dertig meter voor ons liep, maar door de grote groep mensen tussen ons in en het langsrazende verkeer was het onmogelijk even naar hem toe te rennen. Roepen van een afstand was dus beter, maar er was echter één probleem. Ik had werkelijk geen flauw idee hoe hij heette, en mijn vriendinnen ook niet. Dan probeer je toch wat, opperde Sara, hij is immers Italiaans. Ik keek haar aan met opgetrokken wenkbrauwen, alsof dat zou werken! We besloten het toch te proberen. “Federico!”, riep ik. Geen reactie. “Francesco!”, gilde Julia. Weer geen reactie. “Luca!”, probeerde Sara. Nog steeds niks. We gaven echter niet op. “Andrea!?” Een hoofd met donker haar draaide zich om. Ja hoor, al bij de vierde poging was het raak. Welkom in Italië.

Toch lijkt het vreemder dat een vrouw Andrea heet, het is namelijk een Griekse vertaling van een Hebreeuwse naam en betekent letterlijk ‘mannelijk’

Waar Andrea één van de meest wijdverspreide mannennamen in Italië is, wordt er buiten Italië vaak met opgetrokken wenkbrauwen gereageerd wanneer een man zich zo voorstelt. Toch lijkt het vreemder dat een vrouw zo heet, het is namelijk een Griekse vertaling van een Hebreeuwse naam en betekent letterlijk ‘mannelijk’. Italiaanse en oude Romeinse namen kom je nog vaker in je dagelijks leven tegen dan je je wellicht realiseert. Denk de volgende keer dat je een pizza Margherita bestelt even terug aan de koningin Margherita, voor wie de allereerste pizza is uitgevonden. De heerlijke zomermaanden juli en augustus staan alweer bijna voor de deur, maar heb je je ooit afgevraagd waarom ze zo heten? Het waren de Romeinse keizers Julius Caesar en Augustus die deze maanden, bescheiden als ze waren, naar zichzelf vernoemden en zich zo tot op de dag van vandaag met hun namen in ons moderne leven wisten te verankeren.

Bij het horen van mijn weelderige, tweede en derde naam uit ver vervlogen eeuwen kreeg ik weer verbaasde blikken. Was ik soms van adel?

Eenmaal aangekomen in Italië in de nazomer van 2015, schreef ik me in bij de internationale studentenvereniging op de universiteit in Rome. Bij het horen van mijn weelderige tweede en derde naam uit ver vervlogen eeuwen kreeg ik wederom verbaasde blikken. Was ik soms van adel? Eh, nee hoor. Het is gewoon de gekke combinatie van meegaan met moderne, Nederlandse trends maar tegelijkertijd willen vasthouden aan de traditie om kinderen, net als in Italië, naar grootouders te vernoemen. Vlotte, moderne en hippe namen die ook goed klinken in de progressieve randstad, maar met zo’n beetje alle heiligen uit het eerste en tweede testament erachteraan gepropt. Namen die zelfs in Italië ontzag inboezemen. Maar ach, what’s in a name?