#36 In het hart van Venetië (Nederlands)

Toen Lucas, één van mijn beste vrienden en mijn vaste reismaatje, een paar weken geleden voorstelde om nu de unieke kans te grijpen Venetië te gaan zien zonder de hordes toeristen, was ik gelijk voor het idee te porren. Dit zouden we waarschijnlijk nooit meer meemaken. Want hoe was het nou echt in Venetië, waar de massa’s toeristen nog niet zijn teruggekeerd maar corona niet langer meer het dagelijks leven domineert?

Al gauw hadden we het over haar vierjarige zoontje en de zorgen die ze zich maakte over het vinden van een goede juf. Terwijl ze me toevertrouwde dat ze over zijn huidige juf niet echt te spreken was boog ze zich voorover om zachter te kunnen praten

Ondanks dat ik al twee keer eerder in Venetië was geweest – de eerste keer als tiener in 2006 samen met mijn ouders en broertje, en de tweede keer in 2016 voor het Venetiaanse carnaval met een grote groep medestudenten van de universiteit in Rome – ontnam haar schoonheid me weer de adem. Venetië is waarschijnlijk de enige stad ter wereld waar het openbaar vervoer over het water gaat in plaats van met trams en bussen en nog maar net gearriveerd stapte ik op zo’n lijnboot. Aangezien het al tegen half negen was en de zon onder ging, hing er een magische roze gloed over de stad die het nog veel mooier maakte dan ik me ook maar kon herinneren. Beatrice, een geboren en getogen Venetiaanse en de eigenaresse van het door ons gehuurde appartementje, stond me op te wachten. Aangezien Lucas pas uren later zou arriveren, nodigde ze me uit voor een aperitivo. Gewoon meiden onder elkaar. Al gauw hadden we het over haar vierjarige zoontje en de zorgen die ze zich maakte over het vinden van een goede juf. Terwijl ze me toevertrouwde dat ze over zijn huidige juf niet echt te spreken was boog ze zich voorover om zachter te kunnen praten. Venetië was één groot dorp zei ze, dus ze kon dit niet te hard zeggen en het risico lopen dat haar onvrede morgen het gesprek van de dag was in het plaatselijke roddelcircuit. 

Het heeft iets totaal surrealistisch hoe er in deze stad, die normaal gesproken overgenomen lijkt te worden door miljoenen toeristen, een parallelle wereld bestaat van Venetianen die zich zorgen maken over de mening van de buurman en het meisje achter de kassa

Dit was het eerste moment waarop ik mij besefte dat het iets totaal surrealistisch heeft hoe er in deze stad, die normaal gesproken overgenomen lijkt te worden door miljoenen toeristen, een parallelle wereld bestaat van Venetianen die zich zorgen maken over de mening van de buurman en het meisje achter de kassa. Als toerist voel je je letterlijk één van de duizenden. Compleet anoniem omdat je opgaat in de oneindige mensenmassa die zich als een kudde schapen van bezienswaardigheid naar bezienswaardigheid begeeft terwijl je ondertussen vaak de ziel van de stad – die zich recht voor je neus bevindt – mist. 

Normaal gesproken had ze hier geen tijd voor, en, zo bekende ze, deed ze wellicht ook minder moeite

Toen we na een heerlijke aperol spritz en wat hapjes afscheid namen beaamden Beatrice en ik dat het leek alsof we elkaar al jaren kenden. Normaal gesproken had ze hier geen tijd voor, en, zo bekende ze, deed ze wellicht ook minder moeite. Maar aangezien ik in mijn eentje was aangekomen en aangaf totaal geen plan te hebben – in tegenstelling tot de meeste gasten die ze tot nu toe had gehad die onmiddellijk met de Lonely Planet en uitgeprinte reisblogs in de handen hadden gestaan en al exact wisten waar ze zouden gaan eten – had ze me spontaan uitgenodigd. 

Overal stonden plukjes mensen op straat met elkaar te praten, eigenlijk alleen in het Italiaans, en ik hoorde drie oude dametjes op een bankje niet ontevreden tegen elkaar verzuchten dat de stad zo tranquilla, oftewel rustig, was

Het was al bijna middennacht toen Lucas eindelijk arriveerde en we konden niet wachten om te gaan slapen, want des te eerder konden we de schoonheid van Venetië aanschouwen tijdens het ochtendgloren. We passeerden de mooiste grachten, kerken en straatjes. Gelukkig was de stad niet leeg, ondanks dat de toeristen nog ver te zoeken waren. Overal stonden plukjes mensen op straat met elkaar te praten, eigenlijk alleen in het Italiaans, en ik hoorde drie oude dametjes op een bankje niet ontevreden tegen elkaar verzuchten dat de stad zo tranquilla, oftewel rustig, was. Ik bedacht me dat dit exacte bankje vlakbij het San Marco plein en waarschijnlijk ook vlak voor de deur van hun huis wellicht pas voor het eerst in jaren weer echt vrij was. Zo vrij dat je er met een gerust hart uren blijft zitten en de passerende mensen gadeslaat. Na een cappuccino op een schaduwrijk pleintje onder de bomen slenterden we verder. Op de vele bruggetjes zaten de gondeliers met hun gestreepte T-shirt en typische hoeden een beetje in elkaar gezakt en verveeld voor zich uit te kijken aangezien hun gondelboten op een enkel ritje na stil lagen.

Ik hoorde hoe het jonge meisje vanuit het beeldscherm opmerkte dat papa nu veel meer tijd had om te kletsen, en enthousiast vertelde ze over het ijsje dat ze net had gehad

De gondeliers. Venetië zou Venetië niet zijn zonder ze maar normaal gesproken dragen ze – met hun cliché outfits en gezang – behoorlijk bij aan het Disneyland gevoel. Hun gladde verkooppraatjes en het bedrag dat ze vervolgens durven te vragen voor een ritje van 10 minuten heeft hen bij velen nou ook niet echt het beste imago bezorgd. Maar die middag ging ik even op de reling van een brug zitten om bij te komen van de hitte. Vlak naast me zat een gondelier enthousiast te videobellen met zijn dochter. Ik hoorde hoe het jonge meisje vanuit het beeldscherm opmerkte dat papa nu veel meer tijd had om te kletsen, en enthousiast vertelde ze over het ijsje dat ze net had gehad. De liefde van de vader voor zijn dochter spatte ervan af en stilletjes bedacht ik me dat ook dit een stukje van die parallelle wereld was wat ik nu te zien kreeg. 

Ik bleef even staan om mijn gedachten te laten gaan over haar leven. Waarschijnlijk was ze hier geboren op dit piepkleine eiland, wellicht zelfs in dit huisje, als dochter in een arme vissersfamilie

De dag erna deden we de eilanden aan, Burano en Murano. Burano is een prachtig eiland vol met gekleurde huisjes. Er waren natuurlijk wel wat toeristen maar ik kan het me niet eens voorstellen hoe het normaal in het hoogseizoen moet zijn. Een dame op heel hoge leeftijd hing even uit het raam van één van de mooiste huisjes om haar was binnen te halen, om daarna weer vlug de luiken te sluiten in een poging de hitte buiten te houden. Ik bleef even staan om mijn gedachten te laten gaan over haar leven. Waarschijnlijk was ze hier geboren op dit piepkleine eiland, wellicht zelfs in dit huisje, als dochter in een arme vissersfamilie. Ze wist niet beter of dit kleine eiland was haar thuis. Hoe bizar moest het dan voor haar zijn dat het eiland, háár eiland, tegenwoordig dag in dag uit overspoeld werd met toeristen van over de hele wereld? Dat er op elk moment van de dag, dus ook als ze even haar hoofd naar buiten stak om de was binnen te halen, tientallen mensen haar huis stonden te fotograferen? Ik probeerde me in haar te verplaatsen, maar ik kon me eigenlijk echt niet voorstellen hoe dat moest zijn.

Onmiddellijk besloot ik die pen te kopen en enthousiast stapte ik de winkel in. Ik realiseerde me te laat dat ik geen mondkapje had, en haastig kwam de vrouw achter de toonbank vandaan. Een beetje wantrouwend vroeg ze wat ik kwam doen

Ondanks de magie van een Venetië waar nauwelijks toeristen zijn, werden we ook geconfronteerd met de schade die de afgelopen periode had aangericht. Bij enkele winkels die hun deuren gesloten hielden hingen mededelingen op de deur die in het Italiaans vermeldden dat ze helaas niet meer open zouden gaan. Door de lockdown hadden ze het niet gered. Ik passeerde een winkeltje met kantoorartikelen toen mijn oog viel op een briefje in de etalage: “Koop alstublieft een pen en red onze winkel!”. Onmiddellijk besloot ik die pen te kopen en enthousiast stapte ik de winkel in. Ik realiseerde me te laat dat ik geen mondkapje had, en haastig kwam de vrouw achter de toonbank vandaan. Een beetje wantrouwend vroeg ze wat ik kwam doen, maar toen ik haar wees op het briefje en zei een pen te willen kopen, brak haar gezicht open. Bij gebrek aan mijn mondkapje kreeg ik in de deuropening een uitgebreide presentatie van het assortiment pennen. Wilde ik een zwarte of blauwe? Had ik grote of kleine handen, en lange of korte vingers? Hoe lag deze pen in mijn hand? Nog nooit heb ik zo’n fantastische service gebaseerd op kennis en jarenlange ervaring gekregen bij het kopen van een pen. 

Bij een apotheek in het centrum van de stad staat een digitale teller in de etalage die de actuele stand van het aantal inwoners bijhoudt. Ernaast hangt een overzicht van de krimp van het aantal inwoners en de cijfers liegen er niet om

Ondanks dat het toerisme de stad enorm veel welvaart heeft gebracht, heeft het het lokale leven met rasse schreden verdreven. Bij een apotheek in het centrum van de stad staat een digitale teller in de etalage die de actuele stand van het aantal inwoners bijhoudt. Ernaast hangt een overzicht van de krimp van het aantal inwoners en de cijfers liegen er niet om. Waar Venetië in 1971 nog 108.426 inwoners telde, waren dit er in 2008 nog maar 60.704 en stond de teller vandaag de dag op 51.696. Lucas en ik zijn elke dag wel twee keer langs gelopen om te kijken of de stand veranderde, maar gedurende deze drie dagen bleef het (gelukkig) gelijk. 

Vergeet de Lonely Planet en vraag eens aan die meneer op dat bankje waar je moet gaan eten. En nodig hem desnoods uit een vorkje mee te prikken

Door velen wordt inmiddels geroepen dat we niet meer terug moeten gaan naar ons oude normaal van voor de coronacrisis. Het grote massatoerisme niet meer moeten willen. De gigantische cruiseschepen die zo groot zijn dat ze half Venetië in schaduw hullen wanneer ze aanmeren. Ik denk dat we het daar allemaal roerend mee eens zijn. Maar tegelijkertijd willen we op vakantie blijven gaan, en zo van het prachtige Italië blijven genieten. Voor Venetië, en heel Italië overigens, brengt het veel inkomsten die het land straks harder dan ooit kan gebruiken. Maar die prachtige parallelle wereld, vaak zo onzichtbaar voor de vakantieganger, zou nooit ten onder mogen gaan aan het toerisme. En ik geloof dan ook heilig dat het samen kan gaan. Koop de volgende keer dus een pen in het lokale boekwinkeltje in plaats van een Venetiaans masker van vijf euro dat eigenlijk uit China is geïmporteerd en zo de markt van echt Venetiaans vakmanschap kapotmaakt. Vergeet de Lonely Planet en vraag eens aan die meneer op dat bankje waar je moet gaan eten. En nodig hem desnoods uit een vorkje mee te prikken. Wie weet hou je er een Venetiaanse vriend voor het leven aan over. Een paar dagen later, ik was inmiddels in Rome aangekomen, trilde mijn telefoon: een enthousiast berichtje met foto van Beatrice en haar zoontje. Ze vroeg me gauw weer langs te komen, dan kon ik haar zoontje ontmoeten.