#9 De Drie Koningen versus La Befana (Nederlands)

Jarig zijn op twee januari betekent dat het elk jaar lijkt alsof er geen einde komt aan de feestdagen. Ik ben er dan ook hoogstpersoonlijk verantwoordelijk voor dat menig goed voornemen van familie en vrienden al in de allereerste dagen is gesneuveld. Traditiegetrouw heb ik op twee januari de familie lekker volgestouwd met veel zoetigheden (vlaai!) en ben ik op drie januari met vrienden bij de Italiaan gaan uiteten waar er – ondanks alle kreten dat “men echt even klaar was met al dat drinken” – toch weer een paar flesjes rode wijn doorheen gingen. Maar vandaag is het dan toch echt weer die gevreesde eerste maandag en ondanks dat wij zes januari ook als Driekoningen – en dus als een feestdag – kennen, is het gewone leven weer volop op gang gekomen. Grote kans dus dat je vanochtend vroeg weer met gezonde tegenzin aangesloten bent in de file, en ook voor de kinderen zit die heerlijke kerstvakantie er weer op. Maar niet in Italië, waar ze me ruimschoots overtreffen wat betreft het verlengen van de feestdagen: vandaag is het de dag van L’Epifania del Signore. Oftewel: La Befana is langs geweest vannacht! 

Ik vind het prachtig hoe in deze traditie zowel la dolce vita als de collectieve schoonmaaktic van de Italianen doorschemert

Maar wie is Befana? En zouden ze in het katholieke Italië vandaag niet de Drie Koningen moeten vereren die eindelijk bij Jezus aankomen? Het zal je vast niks verbazen dat La Befana een traditie is die wel aan de Drie Koningen gelinkt is. Dat zit zo. Aan de Italiaanse kinderen wordt de legende verteld dat een oude vrouw al vliegend op een bezemsteel in de nacht van vijf op zes januari alle huizen aandoet waar kinderen wonen. Via de schoorsteen komt zij naar beneden om snoep of zwarte kool in de sokken te stoppen die de kinderen voor het slapen gaan aan de kachel hebben gehangen, ze is dan ook besmeurd met roet. Een oude vrouw met lange grijze haren en een zwart gewaad, een punthoed en al vliegend op een bezemsteel: dat moet een heks zijn toch? Echter, toen ik pasgeleden in een café in Rome aan een toeriste probeerde uit te leggen wie Befana was en daarbij het woord ‘heks’ in de mond nam klonk er een snerpend “Befana non è una strega!” van de man een tafeltje verderop die blijkbaar volop aan het meeluisteren was. Oftewel: La Befana is helemaal geen heks. Goed. Ik denk dat je het moet vergelijken met onze Sinterklaas die er misschien wel uitziet als een bisschop maar nooit zo wordt genoemd: hij is immers gewoon Sinterklaas. De legende vertelt dat de Drie Koningen die op zoek waren naar de pasgeboren Jezus in één van de dorpjes aanklopten bij het huis van La Befana, die de beste huishoudster van de stad zou zijn. Zij bood hen onderdak voor de nacht en de volgende ochtend vroegen de Drie Wijzen uit het Oosten haar om mee te gaan op zoek naar Jezus. La Befana weigerde, ze had immers nog veel huishoudelijke taken te doen (vandaar de bezemsteel). Later kreeg ze spijt van haar beslissing en besloot ze toch nog op zoek te gaan naar Jezus. Vervolgens zijn er twee versies van de legende: in de eerste versie vindt ze Jezus en schenkt hem zoetigheden en om dat te blijven vieren krijgen alle brave kinderen elk jaar nog snoep. In de tweede versie heeft ze Jezus nooit gevonden en is ze nog altijd op zoek naar hem. Men zegt dat ze snoep brengt aan alle kinderen omdat er in elk klein en onschuldig kind wel het kindje Jezus kan worden teruggevonden. Hoe je het ook bekijkt: de gelijkenissen met de Nederlandse Sinterklaas en de internationale Santa Claus zullen je onmiddellijk zijn opgevallen. Toch kent La Befana een heerlijk Italiaans detail: waar we in Nederland oud, droog brood en wat water voor het paard van Sinterklaas achterlaten, zetten de Italianen een wijntje (en soms een hele fles) bij de kachel neer waarbij een goed wijnjaar van groot belang is opdat dit de oude vrouw in een goed humeur stemt en ze uit dankbaarheid je huis schoonveegt. Ik vind het prachtig hoe in deze traditie zowel la dolce vita (de goede wijn) als de collectieve schoonmaaktic van de Italianen doorschemert. 

Maar, bedacht ik toen, komt er eigenlijk ooit ècht een einde aan het feestseizoen?

Voor mij persoonlijk betekent deze feestdag wel het einde van de kerstvakantie: morgen om tien over elf gaat mijn vlucht terug naar Rome. Ik kijk er naar uit weer terug te zijn! Dat neemt niet weg dat ik vanochtend ook een tikje melancholiek gestemd was over het feit dat ‘alles nu weer voorbij is’. Dramatiseren heb ik altijd goed gekund… Maar, bedacht ik toen, komt er eigenlijk ooit ècht een einde aan het feestseizoen? Zowel in het zuiden van Nederland als op veel plekken in Italië geldt het einde van de December-feestmaand als het startsein van het carnavalsspektakel. Waar ik afgelopen zaterdag nog op de bekendmaking van de Prins van dit carnavalsseizoen was, kreeg ik al filmpjes uit Napels toegestuurd waarop de eerste prachtig verklede en gemaskerde mensen al flanerend in de galleria waren gespot. 

Heel vervelend natuurlijk, en daarom zou ik maar het zekere voor het onzekere nemen en even de kelder induiken om je beste fles wijn af te stoffen

Toch blijft opstarten in januari voor velen van ons wel een dingetje. Wanneer je ergens komende week na een drukke dag op de bank neerploft en die gure, donkere januarimaand zich dus eindeloos voor je uit lijkt te strekken, bedenk dan dat je elke avond een feestje voor jezelf kunt creëren. Want als La Befana op een bezemsteel kan vliegen om vervolgens door schoorstenen te klauteren, kan diezelfde Befana door een slecht-werkend navigatiesysteem op haar bezem zomaar een paar dagen te laat arriveren. Dus mocht ze nog niet bij je langs zijn geweest, mag je er vanuit gaan dat ze verdwaald is. Heel vervelend natuurlijk, en daarom zou ik maar het zekere voor het onzekere nemen en even de kelder induiken om je beste fles wijn af te stoffen en een lekker glaasje voor haar klaar te zetten bij de open haard. Een glaasje voor La Befana en eentje voor jou, want anders vindt ze dat vast ook zo ongezellig.