Rome is leeg. Onder de brandende zon ligt de Italiaanse hoofdstad er stil en verlaten bij, de straten uitgestorven. Toen ik afgelopen vrijdag rond vijf uur ‘s middags mijn nichtje – die een aantal dagen hier was geweest om van la dolce vita te proeven – op de trein zette, was het op het treinstation daarentegen een drukte van jewelste. De reden? De massale uittocht van de Romeinen richting familie en vrienden met huizen vlakbij zee. Afgelopen zaterdag was het namelijk Ferragosto, oftewel Maria-Hemelvaart.
Onder verschillende artikelen en blogs over dit onderwerp op Facebook zag ik zaterdag de discussies ontstaan
Maar wat is de betekenis en de oorsprong van deze dag, één van de meest uitgebreid gevierde feestdagen van Italië? Onder verschillende artikelen en blogs op Facebook over dit onderwerp zag ik zaterdag de discussies ontstaan: aan de ene kant waren er de mensen die beweerden dat het één van de meest belangrijke feestdagen is in de katholieke kerk, namelijk de dag dat Maria voorgoed in de hemel wordt opgenomen en zich bij Jezus voegt. Aan de andere kant waren er de mensen die beweerden dat de Italianen deze vrije dag aan Keizer Augustus hebben te danken, die tijdens zijn regeerperiode in het jaar 18 BC een rustdag na de oogstperiode inlaste zodat de popolo, het volk, even kon uitrusten na maandenlang hard werken op de velden. Feriae Augusti heette deze dag, dat de festiviteiten van Augustus betekende. Het verbaast je vast niks dat beiden gelijk hebben.
De kerk besloot een trucje uit te halen dat ze natuurlijk al vaker had toegepast
Keizer Augustus riep deze rustdag inderdaad in het leven, al koos hij hiervoor de allereerste dag van augustus uit. Toen de katholieke kerk uiteindelijk de macht overnam, wilden ze natuurlijk af van de heidense feesten. Echter, men was bang voor een opstand van de bevolking wanneer ze hun geliefde vrije dag in het midden van de zomer zouden afpakken, en daarom besloot de kerk een trucje uit te halen dat ze natuurlijk al vaker had toegepast. Het toeval wilde namelijk dat Maria die maand nog in de hemel zou worden opgenomen, dus als ze Ferragosto nou niet zouden afschaffen maar gewoon twee weken zouden verschuiven naar de vijftiende en zouden omdopen tot Maria-Hemelvaart, zou dat vast in goede aarde vallen.
Vandaag is, in tegenstelling tot het beeld dat we in het buitenland vaak hebben van Italianen die iedere dag aan lange tafels met de hele familie eten, één van de zeldzame dagen dat men inderdaad in grote getale aan tafel zit
Toch bleef de naam Ferragosto bestaan, en tot op de dag van vandaag is dit de term die men gebruikt. Maar hoe wordt deze dag gevierd? Aangezien vijftien augustus een vrije dag is (dat was dus pech dit jaar nu het op een zaterdag viel), zijn er de veertiende ’s avonds overal feesten. Iedereen is op straat, niemand gaat naar bed (ook de allerkleinsten niet), en in alle kustplaatsjes en dorpjes in de bergen en op het platteland zijn er braderieën met kermissen en veel muziek. In de grote steden zoals Rome vind je dan haast weer niks van dit alles. Niet gek, want iedereen is de stad immers uit. Vijftien augustus zelf draait in feite om twee dingen: eten en aan het water zijn (afgezien van de Italianen die de bergen intrekken). Uitgebreide Ferragosto menu’s voor de lunch met wel acht gangen worden in zo’n beetje elk restaurant aan de kust aangeboden. Vandaag is, in tegenstelling tot het beeld dat we in het buitenland vaak hebben van Italianen die iedere dag aan lange tafels met de hele familie eten, één van de zeldzame dagen dat men inderdaad in grote getale aan tafel zit. Opa’s, oma’s, tantes, ooms, nichtjes en neefjes. Families die elkaar vaak al sinds Pasen of Kerst niet meer gezien hebben. Dit jaar was Ferragosto voor velen nog bijzonderder, aangezien de Italianen de Paasdagen in complete lockdown hebben moeten vieren.
Zondagavond duurde onze zoektocht naar een pizzeria die wel nog geopend was langer dan een uur, aangezien pas de negende zaak die we belden nog niet in ferie was
Hoewel veel bedrijven al vanaf 1 augustus hun deuren zo langzamerhand beginnen te sluiten, is Ferragosto het startsignaal voor een collectieve out-of-office. Bij alle winkels, barretjes en restaurants hangen er momenteel dezelfde briefjes op de deur met de exacte datums van wanneer tot wanneer ze ‘In ferie’ zijn. Een rondje door de stad leert me dat ik voor vijfentwintig augustus nagenoeg geen activiteit hoef te verwachten en dit kan af en toe best een uitdaging zijn. Zondagavond duurde onze zoektocht naar een pizzeria die wel nog geopend was langer dan een uur, aangezien pas de negende zaak die we belden nog niet in ferie was.
Ferragosto brengt opeens weer een niet te ontkennen referentiepunt aan in die eindeloze zomer dat tegelijkertijd het besef doet indalen dat september heel snel haar intrede gaat doen
Onder één van de Facebook-artikelen las ik een nostalgische opmerking, doordrenkt van de melancholiek. Want – zo merkt een Italiaan op – ook al is Ferragosto voor de meeste bedrijven het begin van de zomervakantie, tegelijkertijd voelt het als het begin van het einde. De kinderen hebben namelijk al wekenlang vakantie en brengen deze vaak bij hun nonni, hun opa’s en oma’s, buiten de grote steden door. Vanaf Ferragosto voegen de ouders zich eindelijk weer bij hen om nog twee weken te genieten van die heerlijke zomer waarin feitelijk elke dag hetzelfde ritme kent. Een koffie bij het ontwaken, een vlug ontbijt, naar het strand, terug naar huis voor een uitgebreide lunch, een korte siësta, en weer terug naar het strand. Zo langzamerhand vergeet je welke dag het is, en wellicht zelfs welke week. Ferragosto brengt opeens weer een niet te ontkennen referentiepunt aan in die eindeloze zomer dat tegelijkertijd het besef doet indalen dat september heel snel – waarschijnlijk sneller dan je lief is – haar intrede gaat doen. Vergelijk het met kerst. Op het moment dat Kerstavond eindelijk aanbreekt, weet je ook dat de kerst na maandenlange voorpret in sprookjesachtige sferen heel snel voorbij zal zijn. Het begin van het einde dus.
Ondanks het feit dat het nog bloedheet is, beginnen de dagen stiekem alweer wat te korten. Ik realiseer me dat ik zin heb in september
Maar elk einde is een nieuw begin. Voor mij persoonlijk was het een heel rustig Ferragosto-weekend waarin ik waarschijnlijk bijna de enige persoon in Italië was die niet op het strand lag. Ook ik heb erbij stil gestaan dat de zomer nu aan haar laatste hoofdstuk is begonnen. Ondanks het feit dat het nog bloedheet is, beginnen de dagen stiekem alweer wat te korten. Ik realiseer me dat ik zin heb in september. Zin om te verhuizen naar een nieuwe plek die ik de komende tijd zal gaan zoeken. Zin om met nieuwe projecten aan de slag te gaan. En ja, zelfs zin om ’s avonds weer eens een trui te kunnen aantrekken. In veel opzichten markeert één september dan ook nog meer het begin van iets nieuws dan één januari, iets dat ik altijd zo heb gevoeld. Maar… voor nu is het nog even vakantie, en dat betekent dat ik nog volop ga genieten van heerlijke lange, lome zomerdagen aan zee waarop je helemaal niks hoeft. Precies zoals keizer Augustus het bedoeld had.
Goede keuze van die keizer Augustus.
Met dat bloedhete weer waren de prestaties van zijn onderdanen natuurlijk niet zo groot!